Mijn vertaalspecialisatie: technische handleidingen en gebruiksinstructies

Lisa Artois vroeg mij of ik een gastblog  over mijn specialisatie – technische vertalingen – wou schrijve n. Mijn eerste idee was: “ Heel graag, maar wat kan ik daar nu over vertellen? ” Voor mij is het allemaal zonneklaar en ik doe het al zo lang dat ik er eigenlijk niet bij stilsta wat er allemaal in de coulissen van mijn hersenen gebeurt bij dergelijke vertalingen. Het uiteindelijke resultaat was een heel lange gastblog over het vertalen van technische handleidingen en gebruiksinstructies. Dit is een herwerkte versie. Voor de oorspronkelijke versie verwijs ik je naar de Vertaalambities .

Wie bij technische vertalingen alleen denkt aan gebruiksaanwijzingen voor sapcentrifuges en wasmachines, heeft het mis. Mijn grootste groep klanten zijn machinebouwers. Zo vertaal ik onder andere:

En om volledig te zijn, vertaal ik daarnaast ook andere technische teksten zoals:

Heel af en toe vertaal ik ook software- of hardwarehandleidingen maar alleen als ik mij vertrouwd genoeg voel met de materie, want dergelijke (IT-)vertalingen zijn, vind ik, nog een tak apart.

Toen ik na mijn vakantiejob bij Group 4 Securitas terechtkwam bij EDUCAM, rolde ik eigenlijk automatisch in de technische vertalingen, want ik vertaalde samen met mijn collega al het opleidingsmateriaal van en naar het Frans en Nederlands. Hier heb ik drie jaar gewerkt.

In het laatste jaar startte ik in bijberoep als freelancevertaler. Aangezien op mijn cv vooral technische vertalingen stonden, ging het ook in mijn freelancecarrière automatisch die kant op. En eigenlijk ben ik daar tot op heden echt wel tevreden mee. Technisch vertalen is echt mijn ding.

In 2023 vertelde ik in het kader van het Vlaijo-initiatief Ondernemers voor de klas aan leerlingen van een atheneum wat meer over mijn passie en vak, zelfstandig vertaler. Nadien mochten de leerlingen vertellen wat hen het meeste is bijgebleven. Twee dingen kwamen vaak naar boven:

Zo zijn technische vertalingen, via allerlei omwegen mijn passie en specialisatie geworden.

Omdat Duitsland hét land van de machinebouwers is, is de vraag naar technische vertalingen vanuit het Duits naar het Nederlands bijzonder groot. Ik ben begonnen voor vertaalbureaus maar stapsgewijs – ik ben nu bijna 20 jaar bezig – is dat geëvolueerd naar eindklanten. Dat is een keuze die je zelf maakt.

Maar het zijn niet alleen Duitse vertaalbureaus en machinebouwers die bij mij komen aankloppen voor technische vertalingen. Af en toe komt er ook een Franse vertaling op mijn pad en omdat ik ben uitgegroeid tot een vertaalbureau gespecialiseerd in technische vertalingen krijg ik ook vertaalaanvragen van en naar het Frans, Engels, Duits, Italiaans en Spaans.

Eigenlijk begint voor mij het vertalen altijd bij het proberen begrijpen in de brontaal. Daarom staat het Duitse verklarende woordenboek Duden altijd open. Pas als ik weet wat er bedoeld wordt, begin ik met mijn zoektocht naar een mogelijke vertaling. DeepL of andere machinevertaalsoftware gebruik ik in tegenstelling tot sommige collega’s niet.

Als ik kijk naar welke andere bronnen ik verder gebruik, varieert dat heel sterk naargelang de tekst. Uiteraard raadpleeg ik de Van Dale-woordenboeken, maar voor  technische vertalingen is dat toch aanzienlijk minder frequent dan voor andere vertalingen.

Voor sommige teksten is IATE zeer nuttig. Als je wilt kan je hiervan ook termbases kopen die je kan importeren in jouw CAT-tool. Let op: om de paar jaar moet je die wel opnieuw kopen want die blijven evolueren. Maar dit kost in verhouding zeer weinig en het scheelt je heel wat zoekwerk. Wil je eerst zien of het de moeite loont, dan kan je ook beginnen met WebSearch in je CAT-tool.

Voor Duits organiseert  BDÜ regelmatig opleidingen. Ze zijn weliswaar puur Duitstalig, dus niet gericht op vertalingen naar het Nederlands, maar ze kunnen je wel een heel goed inzicht geven in de terminologie, en vooral ook in nieuwe technologieën, bijv. over elektriciteit en motoren. Verder is het ook raadzaam om te kijken of er op universiteiten geen cursussen worden aangeboden die binnen jouw interesses liggen. Je kan je daarvoor inschrijven, ook als je niet meer aan die universiteit gebonden bent. Dat is iets wat ik momenteel aan het uitzoeken ben.

Binnen technische vertalingen zijn er nog nichemarkten. Zeker voor Engelse vertalers zou ik je aanraden om de nichemarkten op te zoeken, omdat daar de vijver technische vertalers veel kleiner is. Voor andere talen, zeker de meer exotische, kan specialiseren net een beperking zijn en kan je je beter zo breed mogelijk opstellen en dan zien welke kant je carrière uitgaat en waar je interesses liggen (je hebt dus met een echt vreemde taal een voordeel t.o.v. de meer standaard talen).

Mogelijke nichemarkten, maar zeker niet uitsluitend, zijn:

Ik ken ook verschillende Engels-Duitse vertalers die zich in een specifieke tak gespecialiseerd hebben, bijv. motoren voor schepen.

Als je jezelf graag wilt ontplooien tot een volleerd technisch vertaler, zou ik je aanraden om  eerst veel revisiewerk van technische vertalingen te doen. Probeer ook samen te werken met een ervaren technisch vertaler die je werk kan nalezen en je feedback kan geven. Ik sta ook open voor stagiairs omdat ik zelf heel graag mijn kennis en passie deel.

De  NEN-normen zijn bijzonder interessant referentiemateriaal. Ze zijn weliswaar niet gratis, maar je hebt meteen wel de officiële terminologie (en met SketchEngine hoef je de terminologie niet van buiten te leren maar heb je die meteen binnen handbereik).

Ik heb over technische vertalingen een blog geschreven: Hoe herken ik een goede vertaling van een handleiding? Eigenlijk staan daarin al een aantal zeer cruciale zaken, waar ik regelmatig op stuit als ik revisies doe. Te letterlijk vertalen – en dus niet kritisch nadenken – is het meest voorkomende probleem. Maar er zijn nog een aantal puntjes die ik vaak moet corrigeren:

Als je vandaag voor het eerst een technische vertaling zou mogen doen, kijk dan eerst naar het onderwerp:

Dit maakt een zeer groot verschil in de kennis die je nodig hebt om de vertaling tot een goed einde te brengen. Ik zou je aanraden om eenvoudig te starten. Begin met de handleidingen van huishoudtoestellen. Je zal versteld staan wat er bij de huidige handleidingen voor televisietoestellen en radioapparatuur allemaal komt kijken, om over home cinema’s nog maar te zwijgen. Handleidingen van microgolfovens e.d. zijn dan weer een heel pak eenvoudiger, vermoedelijk ook omdat we allemaal vertrouwd zijn met de functies en de werking ervan.

Als je de kans krijgt om eerst wat ervaring op te doen met veiligheidsinformatiebladen of webshops met technische producten, zou ik zeggen “Ga ervoor”, want dit soort vertalingen zijn een mooie opstap en een bron van informatie.

Ik zou je ook aanraden om zeker in een CAT-tool te investeren en al je vrije uren handleidingen te aligneren . Het is dan misschien wel een bijzonder tijdrovende bezigheid, maar je leert enorm veel bij in de uren dat je niet aan het vertalen bent, en je vult je TM. De LF Aligner is een zeer gemakkelijke en gratis aligneertool. En als je het echt professioneel wil aanpakken, investeer dan in SketchEngine .

Een andere tip is de woordprijs: ga nooit onder € 0,10 /bronwoord voor technische handleidingen voor vertaalbureaus (let: voor eindklanten is dit uiteraard vééééél te laag, daar moet je ruim het dubbele tellen en ook een revisie voorzien). En om eerlijk te zijn, is dit nog veel te laag. Dit is de prijs waar ik tot 2015 voor werkte, dus die zou ondertussen toch wel moeten zijn gestegen, maar helaas stijgen de woordprijzen – althans voor vertaalbureaus – niet. Integendeel, veel bureaus proberen het onderste uit de kan te halen. Daarom dat ik op 0,10 € blijf hameren. Meer is zeker beter, maar lager ga je er je broek aan scheuren.