Dagboek van een vertaler: de technische kant van het vak

Heel vaak denken mensen dat je als vertaler gewoon woordjes zit neer te typen in een andere taal, maar bij het beroep van zelfstandig vertaler komt heel wat meer bij kijken. Met deze blog wil ik u de technische kant van het vak toelichten. Voor leken kan deze blog als Chinees klinken, maar het geeft u wel een idee van wat een vertaler naast woordjes vertalen allemaal nog moet kunnen. Voor collega-vertalers kan dit misschien nieuwe inzichten geven, of… misschien kunnen jullie mij nog tips geven! 

Alles begint met de prijsofferte: teksten analyseren

Als freelancevertaler ben je zelfstandig ondernemer, dat wil zeggen dat jij je prijzen bepaalt. Je moet dus  prijsoffertes maken en bij vertaalbureaus ook vaak nog onderhandelen. Over die onderhandelingsvaardigheid kan je meer lezen in mijn blog: ‘De sociale vaardigheden van een vertaler: je bent ondernemer‘.

Ook voor vertaalbureaus maak ik altijd mijn eigen prijsofferte. Ik ga nooit klakkeloos akkoord met wat zij zeggen, en zelfs al is hun prijs belachelijk laag, toch stuur ik hen (in de meeste gevallen) altijd beleefd een prijsofferte. Dit mag misschien klinken als tijdverdrijf, en ik zou het ook zelfs hebben afgeraden, ware het niet dat ik deze week weer heb meegemaakt dat mijn prijsofferte, die bijna 30% hoger lag dan hun prijs, aanvaard werd.

Mijn advies is: weeg het af. Voor sommige landen (ik denk bijvoorbeeld aan een Braziliaans bureau dat altijd wel een aanbieding heeft lopen op Proz.com) loont het echt niet de moeite, voor andere landen is het zeker de moeite waard.

Een prijsofferte maken gebeurt altijd via een CAT-tool die analyseert hoeveel woorden het document telt (in Powerpoint zie je bijvoorbeeld geen woordenaantal). Vervolgens bereken ik aan de hand van de staffels mijn prijs in mijn Excel-sheet. 

Bovenstaand voorbeeld lijkt misschien een utopie, maar ik krijg effectief dergelijke staffels van een aantal van mijn klanten. Uiteraard niet voor allemaal, maar er zijn zelfs bureaus die helemaal geen staffels hanteren voor fuzzies van welke categorie dan ook, en dat zijn de bureaus die je moet hebben, niet alleen voor de centen, maar vooral omdat die weten waar het om draait bij vertalingen: context. Stéphanie Donatantonio sloeg op LinkedIn de nagel op de kop:

Voor prijsofferte nummer 2 van vandaag, een revisie voor een vertaalbureau, bekijk ik welk revisietarief ik in TO3000 (een planning- en facturatieprogramma met CMS, op maat van vertalers) genoteerd heb. Voor een nieuwe klant moet ik nog alle gegevens in TO3000 invoeren: prijs, contactgegevens, facturatiegegevens, waar gevonden).

Voorbereiden van Trados Packages

Als ik dan klaar ben met de prijsoffertes, begin ik met het eigenlijke werk, het vertalen. Althans toch met de voorbereiding ervan:

• Trados Package openen,
• mijn geheugens eraan hangen,
• een analyse en een Pretranslate maken,
• aan de hand van de fuzzies en de aard van de tekst bepalen of ik het wel of niet met Dragon ga doen (voor meer informatie hierover, zie mijn blog: Dragon Naturally Speaking en CAT-tools).

In dit geval zijn er te veel moeilijke (technische) woorden en toch aardig wat fuzzies, dus ik besluit het zonder te doen.

Vervolgens open ik de sdlixiff-bestanden in MemoQ in mijn projecttemplate met de juiste Translation Memories en Termbases eraan en stel de juiste instellingen in (je kan ook besluiten om het Trados Package rechtstreeks in MemoQ te openen, maar ik doe dit meestal niet omdat je dan allemaal losse geheugens krijgt in MemoQ, alleen als ik zie/weet dat een Concordance Search nuttige resultaten kan opleveren, werk ik direct met het Package in MemoQ). Uiteraard kan je ook besluiten om gewoon in Trados te werken, maar mijn voorkeur gaat uit naar MemoQ.

AutoHotKey staat bij mij standaard aan bij het opstarten van de computer, dus dat scheelt heel veel correcties zoals layout naar lay-out.

En pas daarna begint het eigenlijke vertaalwerk met de CAT-tool (zie ook mijn blog: Hoe werkt een professionele vertaler in de praktijk?)

..

Revisiewerk met Tracks and Changes

Nadat ik klaar ben met de vertaling, volgt er een revisie. Hier ga ik eigenlijk ook altijd op dezelfde manier te werk:

• ik reviseer eerst zonder Tracks & Changes, sla het bestand op onder een andere naam ‘_REV clean’;
• ik vergelijk het originele bestand met het gecorrigeerde bestand en sla dat bestand op ‘_REV TRC’.

Gaat het om sdlixiff-bestanden, dan doe ik dit in de External Review. In MemoQ kan het ook met de Bilingual Export.

Het voordeel van deze werkwijze is dat je minder zaken over het hoofd ziet omdat je niet wordt afgeleid door allerlei rode correcties. Je gaat ook geen spaties te veel of te weinig zetten en je spellcheck verloopt ook soepeler.

Vertalen van Word-bestanden en brochures

Word-bestanden vertaal ik altijd met de Preview-functie van MemoQ aan. Dit is één van de grote voordelen van MemoQ: je kan in real time je vertaling zien verschijnen en zo zien of het plaatje klopt (past de tekst in de tabel, stemt wat ik vertaal overeen met de bijbehorende afbeelding, waar komt de tekst precies te staan,…).

Voor het vertalen van pdf-brochures (in IDML-formaat) ben ik zeer blij met mijn twee schermen: op het ene scherm staat mijn vertaalprogramma open, op de andere de brochure. Van de brochure die ik vandaag moest vertalen, een brochure voor keukenbladen, had ik zelfs een terminologielijst in Excel die ik kon importeren en volgen (wel opletten met de hoofdletters, anders eerst aanpassen!).

Omdat in deze vertaling geen moeilijke terminologie voorkwam, heb ik deze met Dragon vertaald en daarna Dragon de tekst luidop laten lezen en hem vervolgens op papier nog eens nagelezen, weg van mijn computer. Omdat dit een commerciële brochure was, heb ik – voor het eerst – ook eens de Schrijfhulp van De Standaard uitgeprobeerd. Een echte aanrader voor wie creatieve teksten, maar ook gewoon brochures en websites vertaalt! Let wel: sommige zaken kan je best nog even checken op taaladvies, want ik had soms het idee dat hij niet up-to-date was qua taalverschillen Vlaams – Nederlands.

Toen ik deze brochure leverde, kwam de projectmanager van het vertaalbureau nog wel even terug met een QA-check die ze in een apart programma (à la XBench, Verifika of QA Distiller) had gegenereerd. Daar moest ik nog even doorheen, maar alle opmerkingen betroffen stijlkwesties.

Dit soort verslagen kan een zekere frustratie met zich meebrengen omdat het verloren tijd lijkt, maar voor vertaalbureaus die jouw taal niet kennen, is het de enige manier om een extra check te krijgen. Later deze week volgt dan nog een final proof van de brochure, iets wat ik altijd aanbied bij brochures.

Tot zover de technische kant van het vak. Ik hoop dat u nu inziet dat vertalen toch wel iets meer inhoudt dan alleen maar typen. 

PS: De vertaling van de keukenbladbrochure was trouwens voor een nieuwe klant, die ook mijn tarieven heeft aanvaard (ik heb weliswaar moeten onderhandelen, maar ik heb gekregen wat ik wou en dus niet 10% voor herhalingen en 100% matches).