Hoe werkt een professionele vertaler in de praktijk?

Een vertaler doet meer dan vertalen. Het vertalen is slechts één luik van het vak. Dat de andere aspecten medebepalend en zelfs cruciaal zijn voor een goede vertaling, is iets wat buitenstaanders vaak niet weten. Hoe pakt een professionele vertaler het aan als er een vertaalaanvraag binnenkomt?

Alles begint bij het bekijken van het brondocument. Welk formaat is het?

Een in Word geconverteerd pdf-bestand moet eerst grondig worden bekeken: is de conversie goed gelukt? Onlangs had ik een rapport dat vanuit het Frans naar het Duits vertaald moest worden, de Franse woorden hadden geen accenten meer. Daardoor werd het geconverteerde bestand onbruikbaar voor vertaling.

Een Excel-bestand van softwaremenu’s vraagt een andere aanpak – en vooral andere instellingen – dan een meertalig websitebestand in CSV-formaat. Bij software is dan weer het aantal karakters bepalend. Bij websitevertalingen moeten de HTML-codes worden weggefilterd.

Bij Powerpoint-bestanden is het belangrijk om te kijken of er ook notities zijn en of die moeten worden meevertaald en wat met de afbeeldingen? Moeten die in een apart Word-bestand ook worden vertaald?

Maar ook bij gewone Word-bestanden zijn er zaken waar je rekening moet mee houden:

Let op: het moeten wel volledige zinnen zijn, dus niet zoals in deze aanvraag.

Als de prijsofferte wordt goedgekeurd, kan er gestart worden. Een professionele vertaler werkt meestal met een vertaalprogramma. Ik werk het liefste met MemoQ, omdat dit de meeste mogelijkheden biedt en ik daar het meest vertrouwd mee ben, maar een vertaler die met Trados werkt en vertrouwd is met alle functionaliteiten, is net zo goed.

Let op: een vertaalprogramma vertaalt niet, tenzij je de automatische vertaalfunctie (bijv. de betaalde DeepLPro) inschakelt. Een vertaalprogramma helpt de vertaler enkel tijdens het vertalen. Persoonlijk vind ik de Engelse vakterm veel duidelijker: CAT-tools of Computer Aided Translation Tools.

Dat ‘helpen’ is dus o.a. ervoor zorgen dat je zowat alle bestandsformaten kan verwerken (XML, INDD, IDML,…), maar ook bepaalde instellingen zoals: notities in Powerpoints wel of niet vertalen of de vertaling in een aparte kolom van het meertalige Excel-bestand maken of karakterbeperkingen instellen. De mogelijkheden zijn oneindig. Heb jij een specifieke vraag of vertaalproject. Vraag dan gerust naar de mogelijkheden. Ik heb afgelopen jaar nog een cursus voor verdieping van MemoQ gevolgd.

En ander groot voordeel van zo een programma is dat je er termbases zoals IATE kan aan koppelen en – misschien wel het allerbelangrijkste – dat ze bijdragen tot de ‘quality assurance’ met de QA-checkfunctionaliteiten zoals:

  Dit is slechts een greep van de mogelijkheden, maar het zijn wel functies die onontbeerlijk zijn voor een kwaliteitsvolle vertaling.

Na het vertalen dien je als vertaler je vertaling altijd nog eens na te lezen, want tijdens het vertalen pas je vaak dingen aan en het kan zijn dat je toch iets vergeten wissen bent na een aanpassing bijvoorbeeld. Het is ook nodig om eventuele inconsistenties op te lossen of om keuzes die je later gemaakt hebt, ook in het begin van de vertaling door te voeren. Als je veel termen hebt aangepast en je hebt daarvan een lijstje gemaakt, zijn er macro’s die de foutieve termen automatisch vervangen door de juiste.

Nadat je alles hebt nagelezen, voer je een spellingscontrole uit en laat je de QA-controle lopen met de gewenste controles.

Vervolgens wordt de vertaling best nog eens nagelezen door een tweede vertaler. Geen enkele vertaling gaat hier buiten zonder een externe revisieronde.

Waarom? Omdat ik er heilig van overtuigd ben dat dit een meerwaarde is die zijn prijs meer dan waard is . Een tweede paar ogen ziet altijd meer dan één.  Dat kan gaan om kleine foutjes die jij over het hoofd hebt gezien tijdens het vertalen, maar ook over het finetunen van de vertaling. De puntjes op de i zeg maar.

In mijn gastcolleges en webinars rond reviseren zeg ik altijd:

Een voorbeeld dat ik nooit zal vergeten is een lijstje ‘hoger dan…’ in mijn vertaling en in dat lijstje stond één keer “gelijk aan”. Ik had dat dus niet gezien als vertaler maar mijn revisor wel. Als dat geen duidelijk voorbeeld van meerwaarde is…

Na de revisie krijg je de correcties van de revisor terug en beslis je wat er met de wijzigingen moet gebeuren: zijn ze terecht, dan aanvaard je ze. Heeft de vertaler een weloverwogen keuze gemaakt en is de reden van die keuze de revisor ontgaan, dan weigert de vertaler de correctie.

Een ander voordeel van dit ‘Vier-Augen-Prinzip’ zoals dat in het Duits in het vakjargon heet, is dat je als vertaler kan sparren met de revisor over dilemma’s. Zo kom je samen tot een betere vertaling en voorkom je onduidelijkheden en fouten.

Maar ook in de andere richting: in een nieuwe versie van een boorddocument voor een mobilhome viel het de revisor ineens op dat het gas om mee te rijden en het gas om mee te koken, in het Duits allebei ‘Flüssiggas’ heten (LPG-gas), maar dat dit wel heel gevaarlijke situaties kan opleveren. Daarvoor hebben we na sparring een oplossing gevonden.

Als alle wijzigingen zijn doorlopen en al dan niet aanvaard, volgen nog een paar laatste controles:

Pas daarna is alles klaar voor levering.

In veel teksten duiken vragen, verwarrende stukken of foutjes in de brontekst op. Zo’n zaken meld ik altijd bij levering zodat vragen en onduidelijkheden kunnen worden verholpen en zodat ook de brontekst perfect is.

Er wordt vaak gezegd dat de vertaler de eerste persoon is die je tekst grondig leest. Dat dit een zeer belangrijke meerwaarde is, blijkt duidelijk uit de reacties van mijn klanten:

Ook feedback over terminologie komt voor: zo heeft een klant van mij de keuze gemaakt om overal ‘apparaten’ i.p.v. ‘toestellen’ te gebruiken.  Een andere klant wil voortaan geen koppelteken meer tussen de firmanaam en substantieven. Dat zijn belangrijke zaken voor toekomstige vertalingen.

Heb je zelf opmerkingen over vertalingen, of gebruikt een vertegenwoordiger, klant of leverancier een andere term? Geef dat dan zeker door.

Kleine voetnoot: als je iets wijzigt – zoals plots geen koppelteken meer tussen eigennamen en substantieven – dan kan het zijn dat je de hele tekst moet herbekijken en corrigeren, anders is het een mengelmoes en sommige mensen (zoals ik) struikelen daarover.

Naar aanleiding van een aantal recentelijke ervaringen nog een paar belangrijke puntjes waarvan het belang vaak wordt onderschat:

Heb je een tekst die moet vertaald worden naar het Frans, Engels, Duits of Nederlands? Stuur hem per mail naar ons en wij doen de rest! [button type=”icon”] Mail ons: info@ep-vertalingen.be[/button]